कानि सन्ति ? मेरुदण्डप्रत्यारोपणाः

मेरुदण्डप्रत्यारोपणाः चिकित्सायन्त्राणि सन्ति येषां उपयोगः मेरुदण्डविकारानाम् उपचारार्थं भवति यथा हर्निटेड् चक्राणि, मेरुदण्डस्य स्टेनोसिस्, स्कोलियोसिस् च । एते यन्त्राणि सामान्यतया जैव-सङ्गत-सामग्रीभिः निर्मिताः भवन्ति यथा टाइटेनियमः अथवा पीक (Polyetheretherketone) तथा च क्षतिग्रस्त-अथवा रोग-संरचनानां स्थिरीकरणं वा प्रतिस्थापनं वा कर्तुं स्पाइन-मध्ये शल्यक्रिया-रूपेण प्रत्यारोपणीयाः सन्ति

मेरुदण्डप्रत्यारोपणस्य केचन सामान्यप्रकाराः सन्ति : १.

पेडिक्ल पेंच: इन पेंच का उपयोग धातु दण्डों को धातु दण्डों का उपयोग करता है तथा कशेरुक स्तम्भ को स्थिरता प्रदान करता है।

दण्डाः : धातुदण्डानां उपयोगः पेडिकल-पेचकानाम् अथवा अन्यस्य मेरुदण्डस्य प्रत्यारोपणस्य संयोजनाय भवति येन मेरुदण्डस्य अतिरिक्तसमर्थनं स्थिरता च प्राप्यते

अन्तरशरीरपञ्जराः : एते यन्त्राणि सन्ति ये कशेरुकद्वयस्य मध्ये सम्मिलिताः भवन्ति येन मेरुदण्डस्य सामान्यं ऊर्ध्वता वक्रता च निर्वाहयितुम्, तथा च समर्थनं स्थिरतां च प्रदातुं शक्यते

कृत्रिम चक्र : एते यन्त्राणि सन्ति येषां उपयोगः मेरुदण्डे क्षतिग्रस्तस्य अथवा रोगग्रस्तस्य अन्तरकटाहस्य चक्रस्य स्थाने भवति ।

प्लेट एवं पेंच: इनमें मेरुदण्ड के पूर्वक (अग्र) भाग को स्थिरता एवं समर्थन प्रदान करने के लिए किया जाता है।

मेरुदण्डप्रत्यारोपणस्य सामग्रीः २.

मेरुदण्डप्रत्यारोपणं विविधसामग्रीभिः निर्मितं कर्तुं शक्यते, यत्र :

टाइटेनियमः - टाइटेनियमः लघुभारयुक्तः, दृढः च धातुः अस्ति यः मेरुदण्डप्रत्यारोपणेषु सामान्यतया उपयुज्यते । इदं जैवसंगतम् अस्ति, यस्य अर्थः अस्ति यत् शरीरे प्रतिकूलप्रतिक्रियायाः सम्भावना न्यूना भवति ।

स्टेनलेस स्टील: स्टेनलेस स्टील एक मजबूत एवं टिकाऊ धातु है जो रींग प्रत्यारोपण में भी सामान्यतः प्रयोग किया जाता है। टाइटेनियमात् इदं न्यूनं महत्त्वपूर्णं भवति, परन्तु इदं जैवसंगतं न भवति ।

कोबाल्ट-क्रोमियमः कोबाल्ट्-क्रोमियमः धातुमिश्रधातुः अस्ति यस्य उपयोगः मेरुदण्डप्रत्यारोपणयोः अपि भवति । इदं प्रबलं जंग-प्रतिरोधी च अस्ति, परन्तु टाइटेनियम इव जैव-सङ्गतम् नास्ति ।

Polyetherketone (Pek): Peek एकः प्रकारः प्लास्टिकस्य प्रकारः अस्ति यस्य उपयोगः प्रायः अन्तरशरीरपञ्जरेषु भवति । अस्य अस्थि इत्यस्य सदृशाः गुणाः सन्ति, अस्थि-वृद्धिं च प्रवर्धयितुं शक्नुवन्ति ।

कार्बन फाइबर : कार्बन फाइबर एक हल्के और मजबूत सामग्री है जो कदाचित् मेरुदण्ड प्रत्यारोपन में प्रयोग किया जाता है। जैवसंगतम् अपि अस्ति ।

प्रत्यारोपणसामग्रीणां चयनं अनेककारकाणां उपरि निर्भरं भवति, यत्र रोगी विशिष्टा आवश्यकताः, मेरुदण्डे प्रत्यारोपणस्य स्थानं, शल्यचिकित्सकस्य अनुभवः प्राधान्यं च अस्ति शल्यक्रियायाः पूर्वं योग्यस्य गर्जनशल्यचिकित्सकेन सह प्रत्येकस्य प्रत्यारोपणसामग्रीणां सम्भाव्यजोखिमानां लाभानाञ्च चर्चा कर्तुं महत्त्वपूर्णम् अस्ति।

शल्यक्रियायाः कृते मेरुदण्डप्रत्यारोपणं कथं चिन्वितव्यम्?

शल्यक्रियायाः कृते मेरुदण्डप्रत्यारोपणस्य चयनं अनेककारकेषु निर्भरं भवति, यत्र:

रोगी कारक : रोगी की आयु, समग्र स्वास्थ्य, चिकित्सा इतिहास, और अस्थि घनत्व रींग प्रत्यारोपण के विकल्प को प्रभावित कर सकते हैं। केचन प्रत्यारोपणाः कतिपयानां स्वास्थ्यस्थितीनां वा येषां दुर्बलाः अस्थियुक्ताः रोगिणः सन्ति तेषां कृते उपयुक्ताः न भवेयुः ।

मेरुदण्डस्य स्थितिः : मेरुदण्डस्य विशिष्टा स्थितिः, यथा क्षतिस्य वा विकृतिस्य वा स्थानं, तीव्रता च, प्रत्यारोपणस्य चयनं प्रभावितं कर्तुं शक्नोति । यथा, मेरुदण्ड-संलयनस्य वीर-विघटन-शल्यक्रियायाः कृते भिन्न-भिन्न-प्रत्यारोपणस्य उपयोगः भवितुं शक्नोति ।

सर्जनस्य अनुभवः : शल्यचिकित्सकस्य अनुभवः प्राधान्यं च प्रत्यारोपणस्य चयनस्य भूमिकां कर्तुं शक्नोति। केषाञ्चन शल्यचिकित्सकानाम् कतिपयप्रकारस्य प्रत्यारोपणेन सह अधिकः अनुभवः भवेत्, तेषां रोगिणां कृते तेषां उपयोगं कर्तुं रोचते ।

प्रत्यारोपण सामग्री : प्रत्यारोपण सामग्री का चयन भी विचार किया जाना चाहिए, क्योंकि विभिन्न सामग्री भिन्न गुण होती है और कुछ रोगियों या स्थिति के लिए अधिक उपयुक्त हो सकती हैं।

जोखिम एवं लाभ : प्रत्येक प्रकारस्य प्रत्यारोपणस्य सम्भाव्यजोखिमाः लाभाः च रोगी सह चर्चां कुर्वन्तु, यत्र प्रत्यारोपणविफलतायाः अथवा जटिलतायाः जोखिमः, दीर्घकालीनजटिलतायाः क्षमता, सफलपुनर्प्राप्तेः सम्भावना च अस्ति

कथं चिकित्सकाः मेरुदण्डप्रत्यारोपणं संस्थापयन्ति ?

मेरुदण्डप्रत्यारोपणस्य स्थापनस्य सटीकप्रक्रिया प्रत्यारोपणस्य प्रकारस्य तथा च विशिष्टस्थितिः उपचार्यमाणा भवति, परन्तु सामान्यतया, प्रक्रियायां सम्बद्धानि पदानि निम्नलिखितरूपेण सन्ति:

संज्ञाहरणम् : रोगी सामान्यसंज्ञाहरणं दीयते यत् ते सुनिश्चितं कुर्वन्ति यत् ते सम्पूर्णे प्रक्रियायां अचेतनाः वेदना-रहिताः च सन्ति।

चीरा : शल्यचिकित्सकः मेरुदण्डस्य प्रभावितक्षेत्रे त्वचां मांसपेशिका च चीरं करोति।

मेरुदण्डस्य सज्जता : शल्यचिकित्सकः मेरुदण्डात् किमपि क्षतिग्रस्तं वा रोगग्रस्तं वा ऊतकं दूरीकरोति, यथा हर्निटेड् डिस्क अथवा अस्थि स्पर्स्, तथा च प्रत्यारोपणस्य कृते क्षेत्रं सज्जीकरोति

प्रत्यारोपणस्य स्थापनम् : शल्यचिकित्सकः ततः प्रत्यारोपणं मेरुदण्डस्य सज्जक्षेत्रे स्थापयति । अस्मिन् पेचकानि, दण्डानि, पञ्जराः, अन्यप्रकारस्य प्रत्यारोपणाः वा भवन्ति ।

प्रत्यारोपणं सुरक्षितं कृत्वा : एकदा प्रत्यारोपणं स्थाने भवति तदा शल्यचिकित्सकः पेचकानि, ताराः, अन्ययन्त्राणि वा उपयुज्य मेरुदण्डं प्रति सुरक्षितं करोति ।

समापनम् : ततः शल्यचिकित्सकः सिवनीभिः वा स्टेपलैः वा चीरं पिधाय पट्टिकां वा वेषं वा प्रयोजयति ।

पुनर्प्राप्तिः : रोगी कतिपयघण्टां यावत् पुनर्प्राप्तिक्षेत्रे निगरानीयः भवति तथा च आवश्यकतानुसारं वेदना औषधं वा अन्यं समर्थकं परिचर्या वा दातुं शक्यते।

प्रक्रियायाः अनन्तरं रोगी पुनर्वासकार्यक्रमस्य अनुसरणं कर्तुं प्रवृत्तः भविष्यति, येन गतिशीलतां, बलं च मेरुदण्डं प्रति पुनः स्थापयितुं सहायकं भवति । विशिष्टः कार्यक्रमः प्रत्यारोपणस्य प्रकारस्य तथा रोगीनां व्यक्तिगत आवश्यकतानां स्थितिं च उपरि निर्भरं भविष्यति।

मेरुदण्डप्रत्यारोपणैः कस्य लाभः भवितुम् अर्हति ?

मेरुदण्डप्रत्यारोपणस्य प्रयोगः सामान्यतया तेषां रोगिषु भवति येषां वेदना, दुर्बलता, अथवा मेरुदण्डे अस्थिरता वा भवति । मेरुदण्डप्रत्यारोपणात् ये शर्ताः लाभं प्राप्नुवन्ति तेषां काश्चन शर्ताः सन्ति-

1. क्षयशील चक्र रोग 1 .

2. हर्निटेड या उच्छ्रित चक्र .

3. मेरुदण्ड स्टेनोसिस 1 .

4. स्पोन्डिलोलिस्टसिसिस 1 .

5. मेरुदण्डभङ्गाः .

6. स्कोलियोसिस 1 .

7. मेरुदण्ड अर्बुद 1 .

यदा शारीरिकचिकित्सा, औषधं, मेरुदण्डस्य इन्जेक्शन् इत्यादीनां अ-शल्यचिकित्सानां प्रयोगः भवति तदा मेरुदण्डप्रत्यारोपणस्य उपयोगः प्रायः भवति । मेरुदण्डरोपणस्य उपयोगस्य निर्णयः सामान्यतया मेरुदण्डविशेषज्ञेन क्रियते, यथा आर्थोपेडिक सर्जन अथवा न्यूरोसर्जन्, यः रोगीनां स्थितिं मूल्याङ्कनं करिष्यति तथा च सर्वाधिकं उपयुक्तं उपचारयोजनायाः अनुशंसा करिष्यति।