प्राथमिक कुल जानु प्रणाली : एकः अवलोकन

यथा यथा वयं वृद्धाः भवेम तथा तथा जानुसन्धिसमस्यायाः जोखिमः वर्धते, येन सीमितगतिशीलता, दीर्घकालीनवेदना च भवति । प्राथमिककुलजानुप्रणाली (PTKS) एकः उन्नतः शल्यक्रियाविधिः अस्ति यस्य उपयोगः क्षतिग्रस्तस्य अथवा जीर्णस्य जानुसन्धिस्य स्थाने कृत्रिमशरीरेण प्रतिस्थापयितुं भवति । अस्मिन् लेखे प्राथमिककुलजानुतन्त्रस्य, तस्य घटकानां, शल्यक्रियायाः च गहनदृष्टिः प्रदत्ता अस्ति ।

प्राथमिकं कुलजानुप्रणाली किम् ?

प्राथमिकं कुलजानुतन्त्रं शल्यक्रिया अस्ति यस्मिन् क्षतिग्रस्तं जानुसन्धिं कृत्रिमसंधिना प्रतिस्थाप्यते, यत् सामान्यतया कृत्रिमसन्धिः इति ज्ञायते सामान्यतया जानु-अस्थि-गठिया, वात-गठिया, जानु-सन्धि-क्षतिः वा इति रोगिषु एषा प्रक्रिया क्रियते । पीटीकेएस सम्पूर्णं जानुसन्धिं प्रतिस्थापयति, यत्र फीमर (उरु अस्थि), टिबिया (शिनबोन्), पैटेला (जानुटोपी) च सन्ति ।

एकस्य प्राथमिकस्य कुलजानुप्रणाल्याः घटकाः

पीटीकेएस-मध्ये मुख्यतया त्रयः घटकाः सन्ति : ऊरुघटकः, टिबियाघटकः, पटेलरघटकः च ।

ऊरु घटक

ऊरुघटकः कृत्रिमशरीरस्य सः भागः अस्ति यः ऊरुअस्थिस्य अन्तस्य स्थाने भवति । सामान्यतया धातुनिर्मितं प्राकृतिकस्य ऊरुशिरस्य आकारस्य परिमाणस्य च अनुकरणाय निर्मितं भवति ।

टिबिया घटक

टिबिया-घटकः टिबिया-अस्थि-शिखरस्य स्थाने भवति, प्रायः धातु-प्लास्टिकयोः संयोजनेन निर्मितः भवति । प्राकृतिकस्य टिबिया पठारस्य आकारस्य अनुकरणाय अस्य निर्माणं कृतम् अस्ति ।

पटेलर घटक

पाटेलर घटकः जानुशिखरस्य पृष्ठभागं प्रतिस्थापयति यत् फीमरस्य सम्पर्कं प्राप्नोति । प्रायः प्लास्टिकेन निर्मितं भवति ।

शल्यक्रिया प्रक्रिया

पीटीकेएस प्रक्रिया सामान्यतया सामान्यसंज्ञाहरणस्य अन्तर्गतं क्रियते, तस्य पूर्णतायै प्रायः द्वौ घण्टाः यावत् समयः भवति । शल्यचिकित्सकः जानुस्य अग्रे चीरं कृत्वा सन्धिपर्यन्तं प्रवेशं करोति । क्षतिग्रस्तं उपास्थिम् अस्थि च निष्कास्य ऊरु-टिबिया-घटकौ स्थाने स्थापितं भवति । प्रायः पटेलरघटकस्य स्थाने अन्यः परिवर्तनः न भवति यावत् तस्य भृशं क्षतिः न भवति ।

एकदा कृत्रिमशरीरं स्थापितं जातं चेत् शल्यचिकित्सकः जानुसन्धिस्य गतिपरिधिं परीक्षते, ततः चीरं सिवनीभिः वा स्टेपलैः वा पिहितं भवति ततः रोगी पुनर्प्राप्ति-कक्षं प्रति नीत्वा किमपि जटिलतां द्रष्टुं निकटतया निरीक्षणं क्रियते ।

पुनर्प्राप्ति एवं पुनर्वास

पीटीकेएस-प्रक्रियायाः अनन्तरं रोगी कतिपयान् दिनानि चिकित्सालये व्यतीतवान्, तस्मिन् काले शारीरिकचिकित्सा आरभ्यते । शारीरिकचिकित्सकः रोगी सह कार्यं करिष्यति यत् जानुसन्धिस्थे तेषां गतिपरिधिं बलं च सुदृढं करिष्यति। प्रायः रोगिणः शल्यक्रियायाः कतिपयेषु दिनेषु बैसाखीयाः वा पादचारिणः वा साहाय्येन गन्तुं शक्नुवन्ति ।

रोगिणः चिकित्सालयात् निर्गमनानन्तरं शारीरिकचिकित्सां निरन्तरं करिष्यन्ति, जानुसन्धिं परितः मांसपेशिनां सुदृढीकरणे केन्द्रितं भविष्यति। पूर्णपुनर्प्राप्त्यर्थं षड्मासान् यावत् समयः भवितुं शक्नोति, परन्तु अधिकांशः रोगिणः कतिपयेषु सप्ताहेषु सामान्यक्रियाः पुनः आरभ्यतुं समर्थाः भवन्ति ।

एकस्य प्राथमिकस्य कुलजानुप्रणाल्याः लाभाः

प्राथमिकं कुलजानुव्यवस्था अन्येषां जानुप्रतिस्थापनप्रक्रियाणां अपेक्षया अनेकाः लाभाः प्रदाति । दीर्घकालीनवेदनानिवारणं, सन्धिकार्यं सुदृढं, गतिशीलतां च वर्धयति । कृत्रिमशरीरं अपि स्थायित्वं भवति, २० वर्षाणि यावत् स्थातुं शक्नोति, येन रोगिणः सक्रियं पूर्णं च जीवनं यापयितुं शक्नुवन्ति ।

जोखिमाः जटिलताश्च

कस्यापि शल्यक्रियायाः इव पीटीकेएस-सम्बद्धाः जोखिमाः सम्भाव्यजटिलताः च सन्ति । एतेषु संक्रमणं, रक्तस्य जठरं, तंत्रिकाक्षतिः, प्रत्यारोपणस्य विफलता च भवितुम् अर्हन्ति । परन्तु एते जोखिमाः तुल्यकालिकरूपेण न्यूनाः भवन्ति, अधिकांशरोगिणां सफलं परिणामः भवति ।

निगमन

प्राथमिकं कुलजानुप्रणाली उन्नता शल्यक्रियाविधिः अस्ति या दीर्घकालीनवेदनानिवारणं, सन्धिकार्यं च सुदृढं करोति । समीचीनशारीरिकचिकित्सायाः पुनर्वासस्य च सह रोगिणः पुनः गतिशीलतां प्राप्तुं सामान्यक्रियाः पुनः आरभुं शक्नुवन्ति । यद्यपि प्रक्रियायाः सह सम्बद्धाः जोखिमाः सन्ति तथापि लाभः सम्भाव्यजोखिमानां अपेक्षया दूरं भवति । पीटीकेएस-सफलतायाः दरः उच्चः अस्ति, रोगिणः २० वर्षाणि यावत् स्थायित्वं स्थायि-कृत्रिमशरीरस्य अपेक्षां कर्तुं शक्नुवन्ति ।

प्रश्नोत्तर

1. PTKS प्रक्रियायाः पुनर्प्राप्तिसमयः कः ?

पुनर्प्राप्तिसमयः भिन्नः भवितुम् अर्हति, परन्तु अधिकांशः रोगिणः कतिपयेषु सप्ताहेषु सामान्यक्रियाः पुनः आरभ्य षड्मासाभ्यन्तरे पूर्णं स्वस्थतां प्राप्तुं समर्थाः भवन्ति ।

2. PTKS कृते आयुःप्रतिबन्धाः सन्ति वा ?

पीटीकेएस-रोगस्य आयुःप्रतिबन्धाः नास्ति, परन्तु सामान्यतया जानुसन्धिसमस्यायुक्तेषु रोगिषु एषा प्रक्रिया क्रियते, तेषां आयुः यथापि भवतु

3. PTKS प्रक्रिया कियत्कालं यावत् भवति ?

सामान्यतया प्रक्रियायाः पूर्णतायै प्रायः द्वौ घण्टाः यावत् समयः भवति ।

4. कृत्रिमशरीरं कियत्कालं यावत् भवति ?

कृत्रिमशरीरं सम्यक् परिचर्यायां, परिपालने च २० वर्षाणि यावत् स्थातुं शक्नोति ।

5. किं पीटीकेएस बीमाद्वारा आच्छादितम् अस्ति ?

आम्, PTKS प्रायः बीमाद्वारा आच्छादितं भवति, परन्तु पूर्वं स्वस्य बीमाप्रदातृणा सह पृच्छितुं सर्वोत्तमम्।